Na een uitgebreid en leerzaam voortraject is het eindelijk zover: de bouwvergunning voor het stationsgebouw van Wijgmaal is goedgekeurd. Dialoog vzw, de organisatie die werkt rond duurzaam bouwen en bewust wonen, ondertekende samen met Stad Leuven een overeenkomst om het verloederde station van Wijgmaal te verbouwen tot kantoorruimte. Leuven 2030 interviewt Inge Pauwels, coördinator van Dialoog vzw, over de renovatie van het oud stationsgebouw, circulariteit en onvermijdelijke compromissen.

‘We hebben lang naar een pand gezocht, want we hadden redelijk veel voorwaarden,’ begint Inge haar verhaal. ‘We wilden geen bestaande groene ruimte innemen en geen nieuwbouw neerzetten. Daarnaast was ons budget beperkt, wilden we dicht bij een station zitten en was huren niet ideaal, want dat maakte renoveren te moeilijk. Toen we de oproep voor het station van Wijgmaal zagen, hebben we contact opgenomen met Stad Leuven met de vraag of we onze kantoorruimte daar konden maken. De beslissing was snel rond.’

Vier nuttige tips

Met de voorbereidingen van de renovatie heeft Dialoog vzw een uniek traject achter de rug. Welke lessen ze daaruit getrokken hebben? Inge geeft haar vier belangrijkste tips mee. ‘We hebben veel tijd gestoken in het juridisch correct krijgen van ons proces. Laat je dus zeker omringen door mensen die daar iets van kennen,’ luidt het eerste stukje advies van Inge. ‘Omdat we een erfpachtovereenkomst gesloten hebben, is de juridische constructie vrij ingewikkeld. Daarvoor hebben we snel een jurist onder de arm genomen.’

© archipelago architects

De tweede tip van Inge: ‘Probeer het eenvoudig te houden. Bij onze erfpachtovereenkomst zijn Stad Leuven en de NMBS betrokken, wat de communicatie niet gemakkelijker maakte. Hoe meer partijen betrokken zijn, hoe ingewikkelder het proces wordt. Ook het pand waarmee we werken, is erfgoed en dat is niet eenvoudig: van alle betrokken partijen zijn er verwachtingen, die een impact hebben op wat we wel en niet kunnen doen bij de renovatie.’

Inges voorlaatste tip is een belangrijke. ‘Bekijk voor je aan je verbouwing begint goed of je lijst van eisen in het gebouw past.’ Het oorspronkelijke eisenpakket van Dialoog vzw bleek te zwaar. ‘We wilden drie functies in ons nieuwe gebouw: een kantoorruimte, een koffiebar en een ontmoetingsruimte waar de buurt vrij gebruik van zou kunnen maken. Het station blijkt niet groot genoeg om alle drie de functies in te krijgen, dus de ontmoetingsruimte zal uiteindelijk eerder beperkt zijn. Gelukkig is een koffiebar op zich ook al een ontmoetingsruimte.’

‘En voorzie vooral genoeg tijd en wees geduldig,’ lacht Inge tot slot. ‘Nu we onze bouwvergunning hebben, kunnen we prijzen beginnen opvragen bij aannemers. Als we een aannemer toegewezen hebben, is het tijd om een jaar te bouwen. In januari 2022 verhuizen we naar het nieuwe gebouw.’ Het proces heeft dan wel een aantal jaar geduurd. ‘We tekenden de eerste samenwerkingsovereenkomst met Stad Leuven in 2016, maar toen waren we al twee jaar bezig met de voorbereiding van het project.’

© archipelago architects

Zo veel mogelijk circulair

Gelukkig heeft de lange voorbereidingstijd van het project ook voordelen gehad. Zo begint de circulaire economie momenteel te bloeien, wat nieuwe mogelijkheden biedt: ‘Als we een paar jaar vroeger waren geweest met ons project, hadden we veel minder circulair kunnen bouwen. Nu kunnen we zo veel mogelijk met gerecupereerde materialen werken. We hopen in Leuven een voorloper te kunnen zijn met een gerealiseerd circulair gebouw.’

Duurzaam bouwen is immers niet enkel energiezuinig bouwen. Op lange termijn is circulair bouwen minstens even belangrijk. Het programma Leuven Circulair maakt dan ook een belangrijk deel uit van de Roadmap 2025 · 2035 · 2050 naar een klimaatneutraal Leuven. Bij circulair bouwen wordt ten eerste rekening gehouden met de noden van de toekomstige gebruikers van het gebouw. Die kunnen helemaal anders zijn en vragen om flexibiliteit in de structuur van het gebouw. Ten tweede staat een doordacht gebruik van materialen centraal. Bouwmaterialen belanden zo na gebruik niet meer op de steeds groeiende afvalberg, maar worden zo veel mogelijk hergebruikt.

Hoe die circulariteit er in het gerenoveerde stationsgebouw concreet zal uitzien? ‘De vleugel van het station die nu ingevallen is, breken we af. Die stenen maken we schoon en gebruiken we om een nieuwe muur te bouwen binnen in het gebouw. Voor de serre op het dak willen we werken met gerecupereerd glas uit oude serres. Aan de buitenkant van ons gebouw werken we met gerecupereerd hout.’ Ook de indeling van het gebouw is goed doordacht. ‘We willen werken met een systeem van verplaatsbare wanden die weggenomen kunnen worden. Het ijzerwerk daarvoor zal demonteerbaar zijn en de wanden die ertegen komen, bouwen we ook uit gerecupereerd materiaal.’

Onvermijdelijke compromissen

Duurzaam bouwen zit in het DNA van Dialoog vzw, maar toch moesten er compromissen gesloten worden. ‘Omdat we een erfgoedpand renoveren waarbij meerdere partijen betrokken zijn, moeten we sowieso toegevingen doen. Zo kunnen we bijvoorbeeld niet anders dan aan de binnenkant te isoleren, iets dat we onze particuliere klanten afraden.’

Daarnaast heeft de keuze voor circulair bouwen een extra impact op de manier van renoveren. ‘Als we ons gebouw demonteerbaar willen maken, zorgt dat ervoor dat we minder stevig kunnen isoleren,’ geeft Inge aan. ‘Of bijvoorbeeld de optie vloerverwarming valt af, want vloerverwarming ligt normaal in de chape, wat niet demonteerbaar is. We kiezen ervoor zo veel mogelijk ruimtes te delen, waardoor ons sanitair blok op het gelijkvloers komt te staan. Ja, dan moeten we naar beneden om vanuit ons kantoor naar de wc te gaan. Maar je moet beslissingen nemen en compromissen sluiten.’

Als we een paar jaar vroeger waren geweest met ons project, hadden we veel minder circulair kunnen bouwen.

Studies dankzij L.E.U.V.E.N.

Circulair bouwen is op vele vlakken nog een uitdaging, maar gelukkig kwam daar het Europese project L.E.U.V.E.N. om het hoekje kijken. ‘Dankzij het L.E.U.V.E.N.-project konden we een aantal tests en studies laten uitvoeren,’ vertelt Inge. ‘Om te weten hoe goed de stenen die we hergebruiken zijn, hebben we een stuk van het station afgebroken en in een labo een vorstproef op die stenen laten doen. Daarnaast lieten we een trillingsstudie uitvoeren omdat we vlak aan de sporen zitten. Het stationsgebouw is zo onderhevig aan trillingen, dat het niet geschikt was als kantoorruimte. Met onze manier van bouwen en de materialen die we gebruiken willen we daar verbetering in brengen.’

Niet alleen duurzaam bouwen

Binnenkort kan Dialoog vzw genieten van een prachtig circulair kantoor, maar ze proberen ook op andere manieren duurzaamheid in hun werking te integreren. ‘Wij zijn een milieuorganisatie, dus iedereen die bij ons werkt, heeft daar voeling mee. Eén van onze collega’s is vegan en heeft ons bijvoorbeeld aangezet te kijken door welk alternatief we koemelk kunnen vervangen. Uiteindelijk zijn we terechtgekomen bij havermelk. Zelf vind ik fair trade belangrijk, dus al onze koffie en thee is fair trade en biologisch. Verder doen we bij Dialoog al onze aankopen afvalvrij. Zo moeten we heel weinig ruimte voor vuilbakken in ons kantoor voorzien,’ glundert Inge. ‘We kijken dus niet alleen naar het duurzame bouwen, maar trekken het veel breder. Alle collega’s brengen daarvoor hun eigen insteek binnen.’

Nieuwsgierig naar Dialoog vzw en hun toekomstige, circulair gerenoveerde kantoorgebouw in het station van Wijgmaal? Op de website van Dialoog vzw en in magazine de Koevoet vind je nog meer uitgebreide uitleg over het project.